Στην Ευρώπη του 2020. Περιφέρεια χωρίς Πανεπιστήμιο;

Στην Ευρώπη του 2020. Περιφέρεια χωρίς Πανεπιστήμιο;

(του Γιάννη Μπέτσα*)

Η νέα ευρωπαϊκή Στρατηγική «Ευρώπη 2020» (διάδοχος της Στρατηγικής Λισσαβόνας) καθορίζει ως προτεραιότητες τρεις αλληλένδετες πτυχές της ανάπτυξης:

• την έξυπνη ανάπτυξη, που σημαίνει ενίσχυση της γνώσης και της καινοτομίας,
• τη βιώσιμη ανάπτυξη, μέσω της προώθησης μιας πιο πράσινης και πιο ανταγωνιστικής οικονομίας, στην οποία οι πόροι χρησιμοποιούνται πιο αποδοτικά,
• την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς, μια οικονομία με υψηλά ποσοστά απασχόλησης που επιτυγχάνει οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή.

Μέσω των προτεραιοτήτων αυτών προσδοκάται η Ε.Ε. να αντεπεξέλθει της οικονομικής κρίσης και να επιτύχει την πολιτική συνοχή. Ζωτικής σημασίας προκλήσεις, η επιτυχής αντιμετώπιση των οποίων θα προσδιορίζει το μέλλον της κοινής ευρωπαϊκής προσπάθειας και την ποιότητα ζωής των μελλοντικών γενεών, αποτελούν, σύμφωνα με τη Στρατηγική «Ευρώπη 2020», η δημογραφική απειλή, το ανεπαρκώς εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, η ανάγκη για αυξημένο βαθμό καινοτομίας, η σχέση ανάμεσα στην οικονομική μεγέθυνση και την περιβαλλοντική υποβάθμιση, η ενεργειακή ασφάλεια και η εξασφάλιση ευκαιριών πρόσβασης στους διαθέσιμους πόρους για όλους και καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής. Τονίζεται μάλιστα χαρακτηριστικά πως «είναι επίσης σημαντικό, τα οφέλη από την οικονομική ανάπτυξη να διαδοθούν σε όλα τα μέρη της Ένωσης, ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της, ενισχύοντας έτσι την εδαφική συνοχή».

Ρόλο κλειδί στην υλοποίηση της συγκεκριμένης στρατηγικής καλούνται να παίξουν όχι μόνο τα Κράτη-μέλη αλλά και οι συγκροτημένες περιφερειακές ενότητες της Ε.Ε. Η περιφερειακή πολιτική βρίσκεται στο επίκεντρο των πρωτοβουλιών της Ε.Ε., καθώς, όλο και περισσότερο, επικρατεί η αντίληψη ότι η πολιτική της ανάπτυξης και της συνοχής συνδέεται με το χώρο και την ιδιαίτερη πλουτοπαραγωγική και πολιτισμική φυσιογνωμία του.

Με βάση τα παραπάνω, οι περιφερειακές ενότητες της Ε.Ε. καλούνται να «μεταρρυθμίσουν τα περιφερειακά συστήματα Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας, προκειμένου να ενισχύσουν την αριστεία και την έξυπνη εξειδίκευση, να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων, να εφαρμόσουν κοινό προγραμματισμό και να ενισχύσουν τη διασυνοριακή συνεργασία σε τομείς με προστιθέμενη αξία για την Ε.Ε., και να προσαρμόσουν ανάλογα τις εθνικές διαδικασίες χρηματοδότησης, ώστε να διασφαλιστεί η διάδοση της τεχνολογίας σε ολόκληρο το έδαφος της Ε.Ε.».

Τέτοιες και άλλες προκλήσεις καλείται να αντιμετωπίσει και η Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας, μία από τις 344 περιφερειακές ενότητες της Ε.Ε., με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ώστε, επιπρόσθετα να γεφυρώσει το χάσμα που τη χαρακτηρίζει ως προς το επίπεδο ευημερίας σε σχέση με τις πλούσιες περιφέρειες.

Έρευνα, καινοτομία, αριστεία, έξυπνη εξειδίκευση, συνεργασία πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων, διασυνοριακή συνεργασία, διάδοση τεχνολογίας αποτελούν, επομένως, τομείς κλειδιά στους οποίους αναμένεται να βασιστεί η άμβλυνση των υφιστάμενων περιφερειακών ανισοτήτων και η μείωση της «αναπτυξιακής απόστασης» της περιφέρειας από το κέντρο. Αυτονόητη στη διαδικασία αυτή είναι η συμβολή των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων που, πέρα από τις παραδοσιακές τους λειτουργίες στο χώρο της κατάρτισης, της έρευνας και της πολιτισμικής διάχυσης, αναλαμβάνουν πλέον και ένα ευρύ φάσμα λειτουργιών αλληλεπίδρασης και συνεργασίας με την ευρύτερη κοινωνία. Το πανεπιστήμιο στη σύγχρονη κοινωνία αποτελεί πυλώνα ανάπτυξης και βασικό συντελεστή της περιφερειακής επιχειρηματικότητας και καινοτομίας.

Πράγματα αυτονόητα για την ευρωπαϊκή πραγματικότητα, όπου κάθε περιφερειακή ενότητα καλείται να αξιοποιήσει το πανεπιστήμιο και τα ερευνητικά κέντρα της για την επίτευξη των παραπάνω στόχων. Αυτονόητα, καθώς σε κάθε ευρωπαϊκή περιφέρεια λειτουργεί ένα τουλάχιστον ισχυρό πανεπιστημιακό ίδρυμα ή ερευνητικό κέντρο.

Αυτό για λίγο καιρό ακόμη, καθώς η Δυτική Μακεδονία θα αποτελέσει τη μοναδική ίσως περιφέρεια της Ευρώπης χωρίς πανεπιστημιακό ίδρυμα.

Είναι η περιφέρεια που στη μεταπολεμική ιστορία της έχασε πολλούς από τους ανθρώπους της, πολιτικούς πρόσφυγες ή οικονομικούς μετανάστες, λόγω πολιτικών επιλογών του αθηναϊκού κράτους. Η ίδια αυτή περιφέρεια που και στις μέρες μας οδηγείται σε απώλεια της δημογραφικής της βάσης, καθώς, εδώ και χρόνια, οι παραγωγικές ηλικιακές ομάδες της συρρικνώνονται αριθμητικά αναζητώντας αλλού τις προϋποθέσεις για ένα ικανοποιητικό επίπεδο επαγγελματικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής. Ακόμη και η αξιοσημείωτη έμφαση των κατοίκων της Δυτικής Μακεδονίας στην εκπαίδευση, όπως αυτή αποτυπώνεται σταθερά από τη δεκαετία του 1980 και εξής στα ποσοστά μαθητικής διαρροής και τις επιδόσεις στις πανελλαδικές εξετάσεις, δε συνιστά πόρο ανάπτυξης της περιοχής. Όσο δε γίνεται κατορθωτή η ισόρροπη κοινωνική, οικονομική και εκπαιδευτική ανάπτυξη της περιφέρειας, η τελευταία θα δημιουργεί ποιοτικό ανθρώπινο δυναμικό που θα αιμοδοτεί το αδηφάγο μέλος του υδροκεφαλικού μας κατασκευάσματος.

Στο πλαίσιο της ισόρροπης περιφερειακής ανάπτυξης και της άμβλυνσης των περιφερειακών ανισοτήτων η πολιτεία όφειλε να εφαρμόσει μια σειρά αντισταθμιστικών μέτρων. Η κατάργηση του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας λειτουργεί ακριβώς αντίθετα. Αποστερεί την περιφέρεια από ένα ίδρυμα ζωτικής σημασίας για την έρευνα, την καινοτομία, την κατάρτιση, την εξειδίκευση, τις διμερείς - διακρατικές συνεργασίες.

Είναι πράξη ασέλγειας να καταστεί η περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας η μοναδική ίσως ευρωπαϊκή περιφέρεια χωρίς πανεπιστημιακό ίδρυμα. Είναι ζήτημα όχι μόνο ηθικής τάξης αλλά και αναπτυξιακής δυναμικής της περιοχής το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας όχι μόνο να μην καταργηθεί, αλλά και να στηριχτεί και να ενισχυθεί. Ο δρόμος του ορθού λόγου αυτό επιτάσσει. Όλα τ’ άλλα απλά επιβεβαιώνουν την ακατάσχετη βουλιμία του «κράτους των Αθηνών» να εξυπηρετεί τις πελατειακές του λογικές υφαρπάζοντας παράλληλα από την περιφέρεια και τα αυτονόητα ακόμη.

Κανένας υπουργός παιδείας δεν πρόκειται να λογοδοτήσει στα παιδιά μας. Αυτοί που θα κληθούμε να απολογηθούμε είμαστε εμείς, που ως Κοινωνία Πολιτών για μια ακόμη φορά υπήρξαμε απαθής και αδρανής στη διεκδίκηση του αυτονόητου…

Γιάννης Μπέτσας

Λέκτορας Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών

Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας

email: impetsas@uowm.gr